तुम्हाला माहिती असेलच की आज संपूर्ण राज्यात महाराष्ट्र दिन साजरा होत आहे. आज कामगार दिनही साजरा केला जाणार आहे. अखंड महाराष्ट्रासाठी १०५ जणांनी बलिदान दिले
मुंबई : राज्यभरात आज महाराष्ट्र दिन साजरा होत आहे. १ मे हा महाराष्ट्र दिन आणि कामगार दिन म्हणूनही साजरा केला जातो. विशेष म्हणजे आज गुजरात दिनही आहे. गुजरात आणि महाराष्ट्र ही दोन्ही राज्ये स्वातंत्र्यापूर्वी आणि स्वातंत्र्यानंतर काही काळ बॉम्बे प्रांताचा भाग होती.
तेव्हा या मुंबई परिसरात मराठी आणि गुजराती भाषिकांची संख्या जास्त होती. दोन्ही वक्त्यांकडून वेगळ्या राज्याची मागणी करण्यात येत होती. त्यामुळे भाषावार प्रादेशिकीकरणामुळे गुजरात आणि महाराष्ट्र हे दोन स्वतंत्र राज्य म्हणून घोषित करण्यात आले. १ मे ९६० रोजी महाराष्ट्र मुंबईत विलीन झाला.
म्हणूनच १ मे रोजी महाराष्ट्र दिन साजरा केला जातो. तत्कालीन केंद्र सरकारने 1956 च्या राज्य पुनर्रचना कायद्यांतर्गत अनेक राज्यांची स्थापना केली. भाषेच्या आधारे प्रांत निर्माण झाले. कर्नाटक राज्याची स्थापना कन्नड भाषिक लोकांसाठी झाली. तेलगू भाषिकांसाठी आंध्र प्रदेश आणि मल्याळम भाषिकांसाठी केरळची स्थापना झाली.
तमिळनाडूची निर्मिती तमिळ भाषिकांसाठी झाली. पण त्यावेळी मराठी आणि गुजराती भाषिकांसाठी वेगळे राज्य निर्माण झाले नाही. गुजरात आणि महाराष्ट्र हे मुंबई प्रांताचे भाग होते.
मुंबईसह संयुक्त महाराष्ट्र राज्याच्या निर्मितीला मराठी भाषिकांनी कडाडून विरोध केला. गुजराती भाषिकांनीही वेगळ्या राज्याची मागणी केली. जाळपोळ, मोर्चे, आंदोलने सुरू होती.
संयुक्त महाराष्ट्राच्या निर्मितीसाठी 105 जणांनी बलिदान दिले. फ्लोरा फाउंटन येथे संयुक्त महाराष्ट्रासाठी भव्य आंदोलन करण्यात आले. त्यावेळी गोळीबार करण्याचे आदेश मुंबई राज्याचे तत्कालीन मुख्यमंत्री मोरारजी देसाई यांनी दिले होते.
संयुक्त महाराष्ट्राच्या लढाईत गोळीबार होऊन १०५ आंदोलक शहीद झाले. त्यानंतर, 1 मे 1960 रोजी, बॉम्बे प्रांताची मुंबई पुनर्रचना कायदा, 1960 अंतर्गत केंद्र सरकारने महाराष्ट्र आणि गुजरात या दोन राज्यांमध्ये विभागणी केली.
दोन राज्यांच्या निर्मितीनंतर मराठी आणि गुजराती भाषिकांमध्ये मुंबईवर आपला हक्क सांगण्यासाठी वाद निर्माण झाला. त्यावरही हालचाली सुरू झाल्या.त्याचे निकष काय?जास्तीत जास्त मराठी भाषिक लोक मुंबईत राहतात. भाषानिहाय प्रादेशिकीकरणाच्या आधारे मराठी भाषिक प्रदेश त्या राज्याला देण्याचा निर्णय घेण्यात आला आहे.
म्हणूनच मुंबई महाराष्ट्राला द्यावी, असा मराठी भाषकांचा आग्रह होता. आमच्यामुळेच मुंबई उभी राहिली, असा दावा करत मुंबई गुजरातला द्यावी, अशी मागणी गुजराती भाषिकांनी केली.
पण मराठी भाषिकांच्या तीव्र विरोधामुळे आणि आक्रमक आंदोलनामुळे अखेर मुंबई महाराष्ट्राला मिळाली. महाराष्ट्र संघराज्य अस्तित्वात आले आणि मुंबई ही महाराष्ट्राची राजधानी झाली.
