उद्या आषाढी एकादशी उपवास काय खावे ते पाहूया
जेव्हा उपवासाचा विचार केला जातो तेव्हा आहार नियमन या संकल्पनेपेक्षा आहारातील संयम हे अधिक महत्त्वाचे आहे. आषाढी एकादशी आणि उपवास यांचे कुटुंबात प्रिय आणि पारंपारिक नाते आहे. उपवास करण्याचे मुख्य कारण म्हणजे आपल्या पचनसंस्थेला विश्रांती देणे!
जेव्हा उपवासाचा विचार केला जातो तेव्हा आहार नियमन या संकल्पनेपेक्षा आहारातील संयम हे अधिक महत्त्वाचे आहे. याचा अर्थ काय? आहार हा संतुलित आहार आहे.
येथे कॅलरीजपेक्षा मनाची शांती आणि आराम हे शब्द अधिक महत्त्वाचे आहेत. पण जेव्हा आपण उपवास म्हणतो तेव्हा उपवासाच्या दिवशी खाव्या लागणाऱ्या पदार्थांची यादी मोठी असते. फराली चिवडा, फराली चिप्स, फराली पोळी, तळीव फराली फरसाण, फराली कचोरी, फराली मिल्कशेक या सर्व व्रतांमध्ये विविध फराली उपास न थांबता बनवल्या जातात.
उपवासाच्या दिवशी जंक फूड खाल्ल्याने पोट जड होणे, डोकेदुखी, हेमिप्लेजिया आणि जास्त झोप येणे असे त्रास होतात. मग आपण ‘काय खावे’ ते ‘थेट उपवास करू नये’ पर्यंत उपवासाला येतो.
पारंपारिक उपवास दरम्यान, एखाद्याने सामान्यतः तेलकट पदार्थ, चमचमीत पदार्थ वर्ज्य करणे आणि त्याग करणे अपेक्षित आहे. तुम्ही हो म्हणाल – पण 8 तास काम आणि उपवास जरा जास्तच आहे; आणि हे पूर्णपणे मान्य आहे.
1 .फळे: आपल्या शरीराला कर्बोदकांमधे (ग्लूकोज, फ्रक्टोज) आवश्यक असते आणि फळे देखील आपल्याला मध्यम प्रमाणात ऊर्जा देतात, म्हणून फळे नेहमी उपवासावर वर्चस्व देतात. पण फळ-दूध हे समीकरण इथे टाळायला हवे. आतडे, पोट आणि पाचक ऍसिड विश्रांती घेत असताना; अचानक ऊर्जेची गर्दी आणि कार्बोहायड्रेटयुक्त पदार्थ टाळा कारण असे पदार्थ पचनसंस्थेला त्रास देऊ शकतात. म्हणूनच उपवासाच्या दिवसांत वेगवेगळी फळे खाणे केव्हाही चांगले.
2. दूध किंवा दुग्धजन्य पदार्थ: दूध, दही, ताक सेवन केल्याने शरीराला योग्य प्रथिने मिळतात आणि कॅल्शियम व्यतिरिक्त, पुरेसे कर्बोदके देखील मिळतात. फक्त त्यात साखर, मसाले घालणे टाळा.
3. तेलबिया आणि सुका मेवा: उपवासाच्या दिवसांत तेलबिया आणि सुका मेवा खावा कारण ते जीवनसत्त्वे आणि पोषक तत्वे देतात. त्यामुळे भोपळ्याच्या बिया, कलिंगडाच्या बिया, बदाम, अक्रोड, मनुका, शेंगदाणे यांचा आहारात समावेश करावा.
4. कंद: रताळी आणि बटाटा हे दोन कंद उपवासाच्या दिवसांत अत्यंत महत्त्वाचे असतात. उपवासाचा उद्देश वर्ज्य आणि हलका आहार असल्याने शक्यतो हे दोन्ही कंद उकळून खावेत. बटाटे किंवा याममध्ये अनुक्रमे कर्बोदके आणि ब जीवनसत्त्वे भरपूर असतात. तळण्याच्या प्रक्रियेत, पोषक तत्वांचा नाश होतो आणि आपण आपल्या शरीराला अन्न पुरवतो जे पचण्यास खूप कठीण असते. म्हणूनच शक्यतो हे दोन्ही पदार्थ कच्चेच खावेत.
5. राजगिरा: लोह आणि पौष्टिकतेने समृद्ध राजगिरा उपवासाच्या दिवसात खावा. उपवासाच्या दिवशी भुकेचा अचूक अंदाज घेऊन आणि शरीराला योग्य ऊर्जा प्रदान करून चोळईचे उपट, चोलाईची साले, चोलाईच्या बियांचे कोशिंबीर उपवास सहजतेने पूर्ण करण्यास मदत करू शकते.
6. वरई: सहज पचण्याजोगे आणि तृणधान्यांमध्ये उर्जेचा चांगला स्त्रोत असलेल्या वरईचा पेज, पोळी, थालीपीठ, तांदूळ या स्वरूपात समावेश करता येतो.
7. साबुदाणा: मुळात उपवासाच्या वेळी घरांमध्ये ग्लूटेन-मुक्त साबुदाणा वापरला जातो. कार्बोहायड्रेटचे प्रमाण सर्वाधिक असणारा साबुदाणा उपवासाच्या दिवशी खिचडी किंवा पेजच्या स्वरूपात समाविष्ट करावा. पण साबुदाणा शरीरातील साखरेची पातळी वाढवून भूक वाढवण्याचे काम करतो. म्हणूनच साबुदाणा खाताना दूध किंवा दही अवश्य सेवन करावे.
8. पाणी: शरीराला हायड्रेट ठेवण्यासाठी आणि अति खाण्याला आळा घालण्यासाठी उपवासाच्या दिवशीही भरपूर पाणी प्या. शक्य असल्यास काहीही खाण्याऐवजी जेवणादरम्यान पाणी पिणे चांगले! खाल्लेल्या फळांमधील जीवनसत्त्वे योग्य प्रकारे पचण्यासाठी आणि शरीराचे तापमान राखण्यासाठी पाणी पिणे आवश्यक आहे.
9. नारळ पाणी / शहाळ: नारळ पाणी / शहाळ: उपवास करताना एकदा तरी नारळ पाणी प्यावे. नारळ पाणी किंवा नारळ पाणी हे चांगले पौष्टिक मूल्य असलेले ऊर्जा पेय आहे आणि त्यात कोणतेही रासायनिक बदल करणे शक्य नाही. त्यात असलेल्या क्रीममध्ये मध्यम प्रमाणात चरबी असते. म्हणून, अल्प प्रमाणात अन्न वर्ज्य करण्याच्या नियमानुसार, उपवासाच्या वेळी किमान एकदा तरी पोषक तत्वांनी युक्त नारळाचे पाणी प्यावे.
नको ते आबाळ
सकाळ संध्याकाळ,
शरीराचे हाल
पुरे झाले।
उपवासाचा अर्थ
शांत पोटापाशी,
नको रे अधाशी
होऊ आता।
संयमी फराळ,
थोडासा विराम,
नातं निसर्गाशी
जोडू सांगे।
मुखी घ्यावे नाम
विठूमाऊलीचे,
व्रत उपासाचे
फळो लागे।
